Jak już pisałem, od Nowego Roku, niedzieli 1 stycznia 1984 r., Program IV Polskiego Radia rozszerzył swoją emisję do 17 godzin. W wyniku zmian programowych, jakie nastąpiły w połowie 1983 r., nowy Program IV odziedziczył znaczną część audycji z dawnej Dwójki (sprawy społeczne, audycje popularnonaukowe z zakresu nauk humanistycznych i ścisłych, audycje dla szkół i przedszkoli,), języki obce), ale też otworzył się na nowe formy, takie jak reportaż, czy audycje młodzieżowe. Zaproponowany kształt programu przetrwał zasadniczo do końca czerwca 1990 r., a w zmodyfikowanej formie do końca maja 1991 r. Potem już był zupełnie inny – okrojony Program IV, którego duch do pewnego stopnia widoczny był potem dalej w Polskim Radiu Bis.
Z ważniejszych zmian dotyczących Czwórki w latach 80 , wymienię tu:
- Od lipca 1984 r. pojawienie się popołudniami większego bloku audycji młodzieżowych (często muzycznych) przygotowywanych przez Rozgłośnię Harcerską
- – istotną zmianę ramówki Programu IV, od września 1986. Czwórka nadaje już od godz. 5 rano (Muzyczny poranek Czwórki), jeszcze więcej lżejszych audycji
- Teatr Operowy Czwórki Zdzisława Horodeckiego (od grudnia 1985)
- Radiokomputer nocą. Wiem, wiem. Może dziwne, że akurat tę audycję uznałem za na tyle istotną, że aż wymagającą osobnego potraktowania. Wydaje mi się, że była ona tak specyficzna i charakterystyczna dla końca lat osiemdziesiątych i dla całego radia, że nie mogłem postąpić inaczej.
Wróćmy jednak do początków tamtej Czwórki. Poniżej zarys ramówki. Przetrwała ona w takiej formie do końca sierpnia 1986.
Program IV. Styczeń-czerwiec 1984. Dni powszednie
Wiadomości 7.00, 12.05,16.00, 19.30, 23.50
7.00 Początek programu
7.05 Kalendarz radiowy
7.15 Przed pierwszym dzwonkiem
7.25 Odkrywanie natury — encyklopedia dla młodych słuchaczy
7.40 Język obcy
8.10 aud. (magazyn) poradnikowy dla określonej grupy (osoby starsze, niewidome, niepełnosprawne ruchowo i intelektualnie, mieszkańcy wsi)
8.30 Suita na dzień dobry, Muzyczne wycinanki itp.
8.50 Aktualności
9.05 Świat wokół nas. Audycja szkolna dla klas I-III.
9.35 aud. społeczna lub ulturalna, a we wtorki i czwartki Zabawy przy muzyce (dla przedszkoli)
10.00 Poznać i zrozumieć. Aud. szzkolna dla starszych klas szkoły podstawowej
10.30 Muzyka klasyczna
11.00 Horyzonty wiedzy. Aud. dla szkół średnich
11.30 Płytowe kolekcje
12.10 Widnokrąg
12.30 Powtórki „Matysiaków” i „W Jezioranach”, Radio Moskwa, aud. społeczno-polityczna, w zależności od dnia
13.00 Powtórzenie Świat wokół nas. Audycja szkolna dla klas I-III.
13.30 Muzyka klasyczna
14.00 W trosce o przyszłość
14.15 Aktorskie recitale
14.30-16.00 Między nami — magazyn nastolatków, w tym:
14.30 aud. muzyczna
15.00 Tajemnice świata, Klub Niebieskiej Tarczy
15.30 Zanim podejmiesz decyzję, albo Klub Olimpijczyków
15.45 Lektury nastolatków
16.05 aud. z muzyką rozrywkową
16.35 Widnokrąg
17.05 Muzyka klasyczna
18.00 aud. społeczno-poradnikowa (Moje hobby, Rozmowy o wychowaniu i inne)
18.20 Muzyczne hobby
18.40-19.30 Studio ekspertów. We wtorki i piątki z udziałem słuchaczy „Dziś pytanie, dziś odpowiedź”.
19.40 Język obcy
19.55 NURT, aud. edukacyjne dla dorosłych i nauczycieli (Szkoła współczesna, O twórczości dla dzieci)
20.15 Uwertury z operetek
20.30-22.10 Wieczór muzyki i myśli.
22.10 muz. klasyczna
23.00 Lektury Czwórki
23.10 Muzykoterapia
23.55-24.00 Felieton na dobranoc
Co się potem zmieniło
Kto pamięta Czwórkę z nieco późniejszego czasu, ale tego z jej pierwszej ramówki 1984-1986, ten wie, że chociaż prezentowała się ona bardzo podobnie, to niektóre audycje się zmieniły, albo zmienił się tylko ich czas nadawania. I tak:
- od poniedziałku 2 lipca, pojawiła się Rozgłośnia Harcerska. Latem z cyklem „Halo wakacje”, w 1984 r. w paśmie dla szkół, o godz 10.00, a w latach późniejszych w godzinach porannych, po godz 7, albo 8.
- Poranny cykl „Odkrywanie natury — encyklopedia dla młodych słuchaczy” zniknął po wakacjach 1984. Zamiast niego: poranny Magazyn Między nami, rekomendacje Rozgłośni Harcerskiej, „Posłuchaj. Ciekawe!” przygotowywane już przez Czwórkę, a przez 2 lata (wrzesień 1986, sierpień 1988) brak podobnej audycji w godzinach porannych, by potem znowu pojawiło się „Między nami. Wydanie poranne”.
- od 2 lipca 1984 r., popołudniowy blok audycji Rozgłośni Harcerskiej, przemieszany z Magazynem Między nami. Wpierw Magazyn Między nami, potem Rozgłośnia, potem Klub Niebieskiej Tarczy, albo inny blok młodzieżowej Czwórki, by na końcu pojawiło się Radio nieprzemakalnych – Magazyn Rozgłośni Harcerskiej. Cykle też zmieniały swoje godziny oraz kolejność nadawania. Sam Magazyn Między nami z roku na rok stawał się coraz bardziej jednolitym blokiem, coś na kształt Zapraszamy do Trójki, wchłaniając początkowo osobne młodzieżowe audycje. Zniknęły te typowo edukacyjne (Barbary Kolago i Bogumiła Pasternaka). W późniejszych latach, już bliżej końca lat 80, od bodajże lata 1988 r., aud. młodzieżowe tworzyły po prostu 2 zwarte bloki: Między nami (wyd. popołudniowe) i Magazyn Rozgłośni Harcerskiej.
- Rozgłośnia Harcerska miała swój program również w soboty. Dlatego tylko do końca czerwca istniał cykl aud. operowych Wojciecha Włodarczyka, zatytułowany: „Arie i sceny z wielkich oper”. Zmieniły się też godziny nadawania audycji. „Wademekum słów i znaczeń” Małgorzaty Tułowieckiej oraz „Ze starego gramofonu” Tomasza Dąbrowskiego, na zmianę z „Alfabetem piosenki aktorskiej” Jacka Hilchena. Wcześniej nadawane były odpowiednio o 11.00 i 11.30, a potem o godzinę wcześniej, czyli o 10 i 10.30. nowe pasmo, czyli Rozgłośnia Harcerska, weszła właśnie na godzinę 11.
Czwórkowe ciekawostki z początku roku
Ramówka Czwórki w pierwszych miesiącach 1984 r. ulegała pewnym drobnym modyfikacjom:
- Uczelnia seniorów. Tak początkowo nazywał się nadawany w czwartki o 8.10 magazyn dla słuchaczy uniwersytetów III Wieku, prowadzony najprawpodobniej przez alicję Juśkiewicz. Z czasem zastąpiony przez audycję Żyją wśród nas Danuty Malkiewicz skierowaną do osób niepełnosprawnych i rodziców dzieci specjalnej troski. Z resztą początkowo, Autorzy i dni nadawania magazynów o godz. 8.10 ulegały pewnym zmianom, chyba że to jedynie błędy w publikowaniu programu radiowego przez tygodnik Antena.
- Suita na dzień dobry, potem (jesień 84 i później) Nuty spod lekkiej batuty, w wakacje Ulubione melodie operetkowe, W piątki Muzyczne wycinanki (folklor), a w soboty Poranna pozytywka. Tak nazywało się 20-minutowe pasmo muzyczne nadawane od poniedziałku do soboty w godzinach: 8.30-8.50.
- Do końca czerwca Widnokrąg w dwóch odsłonach. O 12.10 (również mini reportaże naukowe) i o 16.35. Potem został drugi termin, z czasem godziny nadawania przesunięto o 5 minut na godz. 16.30
- Przez pierwsze pół roku, o godz. 14,00 cykl publicystyczno-reportażowo-interwencyjny W trosce o przyszłość. Potem przeniesiony m.in. na godz. 12.10, ale nie tylko, następnie Występował o różnych godzinach i w różnych powiązaniach. Po nim, o 14.15 Recital aktorski. Obie audycje zniknęły wraz z pojawieniem się Rozgłośni Harcerskiej, latem 1984 r.
- Wieczór muzyki i myśli początkowo w godzinach 20.30-22.10, od kwietnia w godz. 20.20-22.00
- Lektury Czwórki do końca marca o godz. 23, potem o 22.50
- od poł. 1984 r., Muzykoterapia o godz. 23.00 skrócona do pół godz.-40 min. Dochodzi wieczorna publicystyka naukowa pod różnymi nazwami
- mniej więcej od kwietnia 1984, Kalendarz radiowy, nie tylko o 7.05, a również na zakończenie programu, o 23.55. Wcześniej o tej porze: Felieton na dobra noc.